Met verbijstering heb ik gisteren (dinsdag 16 maart 2010) naar het nieuws gekeken waar de CPB-directeur Coen Teulings volgens de Telegraaf – die dan ook de kop kwam: “zware boodschap CBP: 29 miljard bezuinigen” sprak “van een forse opgave voor de politiek, vergelijkbaar met die aan het begin van de jaren tachtig. Uit de cijfers komt naar voren dat de economische groei zich dit en volgend jaar weliswaar herstelt, met 1,5 en 2 procent, maar dat de gevolgen van de crisis vooral op langere termijn merkbaar zijn…” .
Mijn verbijstering had betrekking op de manier waarop directeur Teulings (gewoon een hoge ambtenaar) een boodschap hielt alsof hij de dag daarvoor was gekozen als onze nieuwe minister-president en de bevolking onder zijn leiding nu door onpopulaire maatregelen er wel weer even boven op zal brengen. Als hij al niet deed alsof hij net gekozen was, dan mengde hij zich met zijn wijze van presentatie in ieder geval als politicus qua tijdstip en inhoud in de verkiezingscampagne.
Hij zal wel PvdA lid zijn.
Dat gedarg is voor niet door de bevolking gekozen ambtenaren ongewenst. Echter de media en de politici zwijgen erover en zeggen over dat soort gedrag niets.
Het gaat hierbij niet om het feit dat hij als dienaar van de overheid in alle openheid zijn bevindingen van onderzoek en uitkomsten van zijn modellen (zijn die bevindingen en modellen overigens openbaar te verifiëren? kunnen wij alle briefwisselingen en emails van hem en zijn dienst met zijn broodheren en andere politici inzien?) prijs geeft, dat is prima, maar het feit dat hij er typisch politieke (en ook nog op dit moment gewenste politieke ) maatregelen aanverbond.
Het is boven elke twijfel dat het de politiek, en dat wil zeggen een democratisch gekozen regering kan en moet uitmaken, óf en zo ja in welke mate er een overheids tekort moet of mag worden gecreeerd of in stand gehouden en als de overheidsfinanciën moeten worden gewijzigd op welke manier dat dan gebeurd. Want steeds komen de gebruikelijke lijst van mogelijke besparingen over het voetlicht (hypotheekaftrek, 67 AOW, ontwikkelingshulp, belastingverhoging, dwz voor natuurlijk alles wat boven modaal zit), maar er zijn gelukkig nog wel wat meer creatieve oplossingen mogelijk. Ik weet in ieder geval dat je veel zal besparen als je het idioot ingewikkelde belastingsysteem fundamenteel op de helling zet (heel veel soorten belastingen met hun eigen controle en straf- en vervolgingskosten: hondenbelasting, overdrachtsbelasting, invoerheffingen, accijnsen, enz) afschaffen en alleen maar inkomsten belasting heffen; dat scheelt heel veel ambtenaren. Alle zeer dure en complexe inkomensoverdachtsregels afschaffen: toeslagen, betalen per inkomen, artisten die hun eigen regels hebben, voetballers die hun eigen regels hebben, enz. Dat zijn keuzes en die maakt de politiek en niet onder druk van een ambtenaar.
Ik heb geen hoge dunk van het democratische gehalte van ons huidig staatsbestel. Over de leden van het koningshuis kunnen we al helemaal niet stemmen. Te veel functionarissen worden gekozen door de politieke elite: burgemeesters, eerste kamer leden, leden Raad van Staten, Commissarissen van de Koningin. Daardoor had vroeger het CDA en nu de PvdA buiten de gekozen raden en kamers extreem veel politieke invloed, ook als ze maar 20 à 30% van de stemmers structureel achter zich heeft. Verder zit het merendeel van gemeenteraadsleden en leden van de tweede kamer daar zonder dat ze de kiesdrempel halen. We hebben veel gekozen vertegenwoordigers waarvan de instanties niet spreken tot enige verbeelding van de kiezers: waterschappen, provinciale staten, veel deelgemeenten en bepalen dus de partij disipline wie ons gaat vertegenwoordigen, maar daar zijn semi-politieke functionarissen in hoog tempo aan toegevoegd, waarvan het eigenlijk onduidelijk is waarom die ambtanaren niet door de bevolking rechtstreeks worden aangewezen: ombudsman, hoofdofficieren van Justitie, hoofdcommissarissen, president Nederlandse Bank en leden van commissies als: programmacommissies, schoonheidscommissies e.d.. Daar hebben we authoriteiten aan toegevoegd, die regels maken zonder dat de politiek daar rechtstreeks invloed op heeft, laat staan dat de burger daar direct of indirect iets over hebben te vertellen: commissaris van de Media, Financiële markten, consumentenzaken, enz, enz . En de rest van de ambtenaren, inclusief het hoofd van CBS, Cultureel Planbureau en het CPB dienen zich gewoon te onthouden van politieke uitspraken, (stem0adviezen, en andere politiek gekleurde boodschappen.
Het feit dat we in Nederland al dat soort functionarissen niet door de bevolking rechtstreeks laten kiezen heeft natuurlijk te maken met koudwater vrees: we hebben daar deskundigen nodig en dat lukt niet als het “speelbal” van verkiezingen wordt. Maar de onderstroom is natuurlijk ook helder: het afschaffen ontneemt de politieke elite de mogelijkheid om trouwe en kritiekloze partijleden te belonen met mooie goedbetyaalde baantjes. Daarbij is ook geschikheid en kwaliteit ondergeschikt.
Er is veel werk aan de staatsrechtelijke winkel van Nederland.
